Arystoteles

POCZET WIELKICH FITOTERAPEUTÓW (15)

Arystoteles w poczcie wielkich fitoterapeutów może niektórych czytelników zdziwić. Powszechnie wszak wiadomo, że to nie fitoterapeuta, lecz jeden z trzech, obok Platona i Sokratesa, największych filozofów greckich. A jednak jego imię pojawia się w publikacjach związanych z ziołolecznictwem. Chodzi o to, że działalność największego myśliciela i uczonego starożytności obejmowała niemal wszystkie dziedziny ówczesnej wiedzy, także nauki przyrodnicze. Był zdumiewająco wszechstronny. Z jednej strony znał się na polityce, poetyce, teatrze, retoryce i w ogóle sztuce żywego słowa, z drugiej zaś położył ogromne zasługi w astronomii, fizyce, logice i biologii. Sformułował podstawy zoologii, fizjologii, embriologii, psychologii i najbardziej nas interesującej botaniki. Niestety, botaniczne dzieła Arystotelesa nie zachowały się. Znamy je z prac uczniów wielkiego Stagiryty, żyjącego w latach 384-322 przed Chr., i z jego ogólnych teorii, zawartych w pismach z innych dziedzin, bowiem ogół poglądów Arystotelesa na świat tworzył spójny system. Świat roślin sytuował na przykład w ogólniejszej teorii duszy. Zgodnie z ówczesnymi teoriami filozoficznymi uważał, że zarówno zwierzęta, jak i rośliny mają dusze, przy czym o ile dusza zwierzęca ma zdolność odczuwania i myślenia, o tyle dusza roślinna obdarzona jest odwieczną siłą rozmnażania i odżywiania. Dusza wegetatywna wiąże się z odżywianiem i rośnięciem, stanowi wspólną formę roślin, zwierząt i ludzi. Dusza zmysłowa czyni istoty zdolnymi do postrzegania i poruszania się, znamionuje zwierzęta i ludzi. Rozum znamionuje wyłącznie ludzi. Między naturą człowieka a światem zwierząt i roślin występuje harmonia i komplementarność. Roślina jest więc dla człowieka nie tylko pożywieniem, ale i najlepszym surowcem leczniczym, bowiem do jej natury należy witalność, pęd ku wzrastaniu, ku życiu. Arystoteles uważany jest w ogóle za ojca przyrodoznawstwa. Bodaj jako pierwszy prowadził uporządkowane badania nad światem roślin i przedstawiał bardzo oryginalne teorie, które choć nie przetrwały próby wieków, inspirowały późniejszych przyrodników i ziołoleczników do dalszych poszukiwań. Snuł bardzo ciekawe wywody na temat pierwiaska żeńskiego i męskiego w roślinie. Uważał, że w przeciwieństwie do świata zwierząt, są one nierozdzielne.

Miał 7 lat, gdy umierał wielki Hipokrates, ojciec medycyny, wybitny fitoterapeuta. Filozofowi ze Stagiry bliska była zapewne jego teoria zdrowia i choroby, która bierze się z zaburzenia równowagi w organizmie, zwłaszcza równowagi cieczy. Niestety, nie mógł poznać jednego z najważniejszych dzieł starożytnej medycyny, bowiem Corpus Hippocraticum wydano dopiero sto lat po śmierci Hipokratesa. Hipokratesowskiej teorii zdrowia jako harmonii i równowagi w organizmie odpowiada Arystotelesowska zasada zdrowia psychicznego i moralnego, nazwana złotym środkiem, a nam chrześcijanom znana jako jedna z najważniejszych cnót – cnota roztropności i umiaru, czyli po prostu harmonii we wszystkim, co człowiek czyni w życiu. Ta sama zasada, nieśmiertelna, mimo upływu wieków, towarzyszy odrodzeniu lecznictwa naturalnego w naszych czasach. Powrót do ziół to powrót do źródeł, do obcowania z naturą i wykorzystanie jej sił witalnych, bo przecież człowiek jest częścią tej natury. (SD)