Ziemia Święta
Mówią, że do Jerozolimy się nie przyjeżdża. Do
Jerozolimy człowiek się wznosi. Jest w tym spostrzeżeniu
i piękna metafora, i prawda realna.
Jerozolima leży bowiem na południowym krańcu płaskowyżu,
położonego między Wzgórzami Jerozolimskimi.
Ze wszystkich stron otaczają ją doliny: Cedron,
Hinnom, Tyropeon. Nim rozpocznie się
zwiedzanie, warto spojrzeć na Jerozolimę
ze Wzgórza Oliwnego. Stamtąd można
zobaczyć jej położenie i ogrom, a dzięki
temu zrozumieć też podłoże wielu konfliktów.
Wystarczy sobie uświadomić, że
Stare Miasto, otoczone murami długości
zaledwie 4,5 km, podzielone jest na
5 dzielnic, praktycznie każda z nich należy
do ludzi o innym wyznaniu. Mamy więc dzielnice
chrześcijańską, muzułmańską, żydowską i ormiańską
oraz Wzgórze Świątynne.
Śpiewajcie pieśń dziękczynną Panu, grajcie Bogu naszemu na harfie. On niebo okrywa chmurami, deszcz przygotowuje dla ziemi; sprawia, że góry wypuszczają trawę i zioła, by ludziom służyły. Psalm 147,7-8, Biblia Tysiąclecia
|
Trzy największe monoteistyczne religie świata stykają
się w tym jednym mieście, przyciągając do niego milion
turystów każdego roku. Dla chrześcijan najważniejsze
miejsca w Jerozolimie to oczywiście Góra Syjon, na której
odbyła się ostatnia wieczerza; Golgota, na której Chrystus
został ukrzyżowany i Bazylika Grobu Świętego.
Mało kto wie, że Bazylika należy jednocześnie do przedstawicieli
trzech kościołów: greckiego prawosławnego
Patriarchatu Jerozolimy, Kościoła łacińskiego reprezentowanego
przez Zakon Braci Mniejszych (franciszkanie)
oraz Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Poza tym
kilka razy w roku Bazylika oddawana jest Syryjskiemu
Kościołowi Ortodoksyjnemu, Etiopskiemu Kościołowi
Ortodoksyjnemu oraz Koptyjskiemu Kościołowi Ortodoksyjnemu,
by ich przedstawiciele mogli odprawić swoje
liturgie. Co więcej, klucze do głównej bramy Bazyliki
są w posiadaniu dwóch rodów muzułmańskich Dżuda
i Nusajba.
Czy można sobie wyobrazić miejsce, w którym łatwiej
o konflikt na tle religijnym? Nic dziwnego, że Bazylika
przez wieki była wyburzana, grabiona, palona. Niestety,
niszczona również przez trzęsienia ziemi. W rezultacie
jej obecny wygląd niewiele ma wspólnego ze świątynią,
która została w tym miejscu wybudowana w IV w. na polecenie
cesarza Konstantyna.
Dla chrześcijan równie ważna co Bazylika jest znajdująca
się na terenie dzielnicy muzułmańskiej Via Dolorosa,
czyli Droga Krzyżowa. Spacer po Jerozolimie jest lekcją
historii, kultury i religioznawstwa. Niewiele jest miejsc na
Ziemi, które w takim stopniu wpłynęły na ludzkość całego
świata. Każdy, kto choć raz przeczytał Biblię, Torę
czy Koran, będzie traktował wizytę w Jerozolimie jako
podróż w przeszłość.
Regnum Vegetabile
Zwiedzając Jerozolimę, na każdym kroku mamy styczność
nie tylko z miejscami związanymi z Biblią, ale także
z roślinami. Policzono, że w Świętej Księdze pojawia się
ponad sto różnych roślinach. Ciekawe, że aż 80 spośród
nich ma obecnie zastosowanie lecznicze. W Biblii ich znaczenie
jest raczej symboliczne niż terapeutyczne, ale dla
miłośników botaniki to fascynująca sprawa. Te przywołane
w Piśmie Świętym rośliny dają nam obraz roślinności
na obszarze Ziemi Świętej. Przywołanie ich sugeruje,
że były ważne dla mieszkańców tej ziemi na co dzień.
Niemal każdy, kto przyjeżdża do Jerozolimy, odwiedza
Getsemani, zwany w Polsce Ogrójcem lub Ogrodem
Oliwnym. To tutaj pośród drzewek oliwnych Jezus przebywał
na czuwaniu modlitewnym razem z apostołami,
w wieczór przed pojmaniem. W tym miejscu został wydany
przez Judasza.
Przeprowadzone w roku 2012 badania wykazały,
że znajdujące się w Ogrójcu drzewa
należą do najstarszych na Ziemi. Niektóre z
nich mogą być nawet tymi samymi okazami,
które oglądał Jezus!
|
Wszak drzewa oliwne odrastają nawet po ścięciu do samego
korzenia. W Biblii drzewo oliwne wspomniane
jest wielokrotnie, choć nigdy w kontekście ziołolecznictwa.
Wiemy jednak, że to właśnie z terenów Izraela pochodzą
pierwsze znaleziska archeologiczne, świadczące
o pozyskiwaniu oliwy z oliwek (znalezisko datowane
na IV tysiąclecie przed Chrystusem). Prawie każdy zna
zdrowotne i upiększające właściwości oliwy. Znano je
również za życia Chrystusa. Również liście oliwne mają
zastosowanie lecznicze. Znajduje się w nich oleuropeina,
której całe drzewo zawdzięcza długowieczność i odporność
na choroby oraz szkodniki atakujące głównie
liście. Ten należący do polifenoli związek wzmacniania
odporność i pomaga w walce z wirusami (np. opryszczki),
grzybami i stanami zapalnymi.
Kolejnym biblijnym miejscem w Jerozolimie, które wiąże
się ze stosowaniem ziół, jest Bazylika Grobu Pańskiego.
W jej wnętrzu, dokładnie na wprost wejścia, znajduje się
Kamień Namaszczenia. To nawiązanie do tradycyjnego
kamienia, na którym ciało Jezusa zostało przygotowane
przed złożeniem do grobu. Pierwsza kamienna płyta
pojawiła się w Bazylice w XII w., obecna pochodzi z roku
1810. Zgodnie z biblijnym opisem, ciało Chrystusa zostało
przed pochowaniem obmyte, następnie obłożone
mirrą i aloesem. Mirra to wonna żywica, otrzymywana
z drzew i krzewów należących do rodzaju balsamowiec
Commiphora. Już w starożytności wykorzystywano ją
do leczenia chorób układu pokarmowego, oddechowego
i rozrodczego, także do pielęgnacji jamy ustnej.
Stosowano ją również do uśmierzania bólu i do balsamowania
zwłok. Większość z nas kojarzy ją jedynie jako
jeden z darów, które Jezus otrzymał tuż po narodzinach
od Trzech Króli. Aloes to biblijny symbol czci, pokuty
i pokory oraz roślina tradycyjnie wykorzystywana przez
Żydów do balsamowania zwłok. W tym samym celu wykorzystywali
go już w starożytności Egipcjanie, nazywając
go "rośliną nieśmiertelności". Aloes wspominany jest
w Biblii także jako jeden ze środków służących do perfumowania
ubrań. Dzisiaj jego lecznicze i kosmetyczne
właściwości są powszechnie znane.
Wciąż toczą się spory, gdzie dokładnie znajduje się Golgota.
Większość uważa, iż jest to dokładnie tam, gdzie obecnie jest Bazylika Grobu Pańskiego. To na Golgocie
wykonywano egzekucje na skazańcach i to na niej ukrzyżowano
Jezusa. Chrystus przez całą drogę, którą szedł,
niosąc krzyż (obecnie uznawaną za Via Dolorosa) był poszturchiwany
i bity trzciną. W Biblii roślina ta symbolizuje
chwiejność i kruchość, postrzegana jest też jako narzędzie
kary cielesnej. Warto jednak wiedzieć, że od wieków jej
kłącze stosowano do przygotowywania naparów o działaniu
moczopędnym i wzmacniającym organizm, także
jako lek na kaszel i zapalenie gardła.
Droga Krzyżowa i męka Jezusa związane są jeszcze
z rośliną, która posłużyła żołnierzom Poncjusza Piłata do
zrobienia korony cierniowej. Naukowcy nie mają pewności
co do gatunku, przypuszcza się, że była to głożyna
cierń Chrystusa. Niektórzy sądzą, że mógł to być też
dwukolczak śródziemnomorski lub krwiściąg ciernisty.
Głożyna to drzewo, ale jego młode, kolczaste gałązki
można swobodnie giąć, łatwo zrobić z nich obręcz.
W miejscach, gdzie występuje, od dawna wykorzystywana
jest w naturalnej medycynie. Bogate w alkaloidy
liście są gotowane i stosowane jako kompresy na rany.
Z korzeni przygotowuje się lek na ból głowy.
Obowiązkowym punktem zwiedzania Jerozolimy jest
Ściana Płaczu, czyli mur zachodni. Resztki muru oporowego
są jedynym zachowanym fragmentem Świątyni
Jerozolimskiej (Świątyni Salomona), w której znajdowała
się Arka Przymierza. W Biblii opisana jest ona jako
skrzynia z drewna akacjowego, obita obustronnie złotą
blachą. Zgodnie z żydowską tradycją, to w niej znajdowały
się dwie kamienne tablice z Dekalogiem. Akacja pojawia
się w Biblii aż 29 razy, m.in. jako materiał, z którego
Noe wybudował Arkę oraz drewno, z którego zrobiono
ołtarz w Świątyni Salomona. Naukowcy badający Biblię twierdzą, że pod słowem akacja kryją się trzy różne gatunki:
Acacia tortilis, Acacia tortilis subsp. raddiana i Faidherbia
albida. Już w starożytności wykorzystywano twardniejący
na powietrzu sok akacji (tzw. gumę arabską), który
wypływał z naciętych drzew. W medycynie naturalnej
ma on zastosowanie jako środek osłaniający w stanach
zapalnych błon śluzowych, przy infekcjach skórnych oraz
jako środek odrobaczywiający.
Zwiedzanie Jerozolimy przypomina rozwiązywanie zagadki
detektywistycznej. Trzeba być uważnym obserwatorem
i dokładnie wczytywać się w słowa Pisma Świętego,
żeby połączyć w jedną całość miejsca, które się widzi,
z opowieściami o życiu Jezusa, i aby to wszystko powiązać
z roślinami. Każdemu przyrodnikowi, któremu się to
uda, Jerozolima ukaże się w pełnej okazałości zamierzchłych
czasów. O roślinach biblijnych napisano wiele prac
naukowych. Aby je przybliżyć wiernym na całym świecie,
zaczęto tworzyć ogrody biblijne. W Niemczech jest
ich aż 100. W Polsce na razie są zaledwie cztery, w Proszowicach,
Myczkowcach, Chorzowie i Muszynie. Są też
niewielkie ogrody biblijne, będące w rzeczywistości kolekcjami
roślin, wchodzących w skład dużych ogrodów
botanicznych, na przykład w Ogrodzie Botanicznym UJ
w Krakowie. Ogrody takie są prostym sposobem na poznanie
roślin opisanych w Biblii, bez konieczności długiej
podróży do Izraela. Jeśli jednak ktoś wybierze się do tego
niezwykłego kraju, to koniecznie powinien odwiedzić
Rezerwat Przyrody Biblijnej Izraela Neot Kedumim,
który znajduje się w połowie drogi między Jerozolimą
a Tel Awiwem. Jest to największy ogród biblijny na świecie,
o powierzchni 280 ha. Znajdują się tam wszystkie wymienione
w Biblii rośliny.
mgr Dominika Kustosz
Mgr Dominika Kustosz z wykształcenia
biolog, fotograf i dziennikarka.
Pracowała jako specjalistka w
zakresie uprawy roślin w Ogrodzie
Botanicznym PAN w Zakopanem.
Z zamiłowania podróżniczka, fotograf
i dziennikarka. Zafascynowana
Azją Południowo-Wschodnią i Afryką.
Prowadzi stronę fotograficzną
www.dominikakustosz.com
|
|