Szyszka chmielu
Humulus lupulus L., flos

1. Nazwa
Chmiel zwyczajny Humulus lupulus L.

2. Występowanie
Chmiel zwyczajny jest wieloletnią byliną dwupienną z rodziny konopiowatych Cannabaceae.
Występuje w strefie umiarkowanej Europy, Azji i Ameryki Północnej. W Polsce chmiel uprawiany jest głównie na południowo-wschodnich obszarach kraju oraz na Śląsku i w Wielkopolsce.

3. Pokrój
Roślina o łodydze do 8 m, w uprawach do 12 m, wijąca się, zawsze w prawo, kanciasta z haczykowatymi włoskami. Liście 3-5 klapowate o nasadzie sercowatej. Kwiaty męskie zebrane w szczytowe, zwisające, wiechowate kwiatostany. Kwiaty żeńskie zebrane są w kotkowate kwiatostany przypominające szyszki. Szyszki kuliste lub jajowate osiągają do 3 cm długości i zebrane są w rozgałęzione wiechy wyrastające z kątów liści.

4. Część rośliny stosowana w celach leczniczych
Żeńskie kwiatostany (szyszki).

5. Zbiór
Szyszki chmielu zbiera się w początkowym okresie dojrzewania, gdy mają jeszcze barwę jasnozieloną, ale osiągnęły już normalną wielkość. Surowiec nie jest odporny na suszenie w wysokiej temperaturze, dlatego suszy się je szybko w cieniu rozłożone cienką warstwą lub mechanicznie, w suszarniach w temperaturze do 40°C.

6. Skład fitochemiczny
Substancja roślinna zawiera m. in. olejek eteryczny, o zmiennym składzie, żywicę w skład której wchodzą kwasy goryczowe alfa (humulon i jego pochodne) i beta (lupulon i jego pochodne), flawonoidy – pochodne kwercetyny i kemferolu oraz garbniki.

7. Jakość
Powinna odpowiadać aktualnym wymaganiom Farmakopei Europejskiej dla tej substancji roślinnej. W celu prawidłowej identyfikacji substancji roślinnej, wykonuje się badania makroskopowe i mikroskopowe oraz przeprowadza się badanie identyfikujące niektóre składniki rośliny ksantohumol, humulony i lupulony, z zastosowaniem cienkowarstwowej chromatografii cieczowej (TLC).
Wykonuje się również badanie zawartości substancji ekstrahowalnych etanolem. Dawniej monografia Farmakopei Polskiej VI wymagała dodatkowo oznaczania zawartości olejku w surowcu.

8. Rodzaje stosowanych przetworów roślinnych
Substancja roślinna
Nie ma zastosowania.
Przetwory roślinne
Rozdrobniona substancja roślinna.
Sproszkowana substancja roślinna.
Wyciąg płynny (DER 1:1), rozpuszczalnik ekstrakcyjny etanol 45% V/V.
Wyciąg płynny (DER 1:10), rozpuszczalnik ekstrakcyjny słodkie wino.
Nalewka (stosunek substancji roślinnej do rozpuszczalnika ekstrakcyjnego 1:5), rozpuszczalnik ekstrakcyjny etanol 60% V/V.
Wyciąg suchy (DER 4-5:1), rozpuszczalnik ekstrakcyjny metanol 50% V/V.

9. Postać farmaceutyczna
Rozdrobniona substancja roślinna w postaci ziół do zaparzania, do stosowania doustnego.
Przetwory roślinne w stałych lub płynnych postaciach farmaceutycznych, do stosowania doustnego.

10. Zastosowanie
Tradycyjny produkt leczniczy stosowany w łagodnych stanach napięcia nerwowego oraz w trudnościach w zasypianiu.
Produkt jest tradycyjnym produktem leczniczym roślinnym, stosowanym w określonych wskazaniach, opartych wyłącznie na podstawie długotrwałego stosowania.

11. Dawkowanie i droga podania
Młodzież, dorośli i osoby w wieku podeszłym
W napięciu nerwowym
> Rozdrobniona substancja roślinna w postaci ziół do zaparzania:
Dawka pojedyncza: 500 mg, do 4 razy dziennie
> Sproszkowana substancja roślinna
Dawka pojedyncza: 400 mg, do 2 razy dziennie dla dorosłych
Dawka pojedyncza: 200 mg, do 2 razy dziennie dla młodzieży
> Wyciąg płynny (DER 1:1), etanol 45% V/V
Dawka pojedyncza: 0,5 - 2,0 ml, do 3 razy dziennie
> Wyciąg płynny (DER 1:10), słodkie wino
Dawka pojedyncza: 19g, 2-3 razy dziennie
> Nalewka (1:5), etanol 60%
Dawka pojedyncza: 1-2 ml, do 3 razy dziennie
> Wyciąg suchy (DER 4-5:1), metanol 50%
Dawka pojedyncza: 125 mg, 2-3 razy dziennie

W trudnościach w zasypianiu
> Rozdrobniona substancja roślinna w postaci ziół do zaparzania:
Dawka pojedyncza: 500-1000 mg, 30-60 min przed snem
> Sproszkowana substancja roślinna
Dawka pojedyncza: 800-2000 mg, 30-60 min przed snem
> Wyciąg suchy (DER 4-5:1), metanol 50%
Dawka pojedyncza: 125-250 mg, 60 minut przed snem
Zastosowanie u dzieci poniżej 12 roku życia nie jest zalecane.

Czas stosowania Jeśli objawy utrzymują się podczas stosowania leku dłużej niż 2 tygodnie, należy skonsultować się z lekarzem lub wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.
Droga podania
Podanie doustne.

12. Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na substancję czynną.

13. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania
Stosowanie u dzieci poniżej 12 roku życia nie zostało ustalone z powodu braku odpowiednich danych.
Jeśli podczas stosowania produktu leczniczego objawy nasilają się, należy skonsultować się z lekarzem lub wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.
Nalewki i wyciągi płynne: w związku z obecnością alkoholu etylowego, musi być zastosowane właściwe oznakowanie tych postaci, zgodnie z wytyczną w sprawie substancji pomocniczych na etykiecie i w ulotce produktu leczniczego.

14. Interakcje z innymi produktami leczniczymi i inne rodzaje interakcji
Brak doniesień.

15. Wpływ na płodność, ciążę i laktację
Bezpieczeństwo stosowania w okresie ciąży i laktacji nie zostało ustalone.
Z powodu braku wystarczających danych, stosowanie w okresie ciąży i laktacji nie jest zalecane.
Brak dostępnych danych na temat płodności.

16. Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn
Może zaburzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania. Pacjenci, których to dotyczy, nie powinni prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn.

17. Działania niepożądane
Nieznane. Jeśli pojawią się działania niepożądane, należy skonsultować się z lekarzem lub wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.

18. Przedawkowanie
Nie zgłoszono żadnego przypadku przedawkowania.

Piśmiennictwo:
Community herbal monograph on Humulus lupulus L., flos, EMA/HMPC/682384/2013, Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC). Strzelecka H., Kowalski J. [red.], Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2000, str. 87.