Edward Adolf Strasburger

Z wielkiego rodu Strasburgerów – którzy mając niemieckie korzenie spolonizowali się pod koniec XVIII wieku i znani byli w XIX i XX wieku jako żarliwi Polacy – najbardziej znaną historykowi postacią był Henryk Leon Strasburger, który był członkiem polskiej delegacji na rokowania pokojowe z Sowietami w Rydze, a potem, w latach 1922-34, komisarzem RP w Wolnym Mieście Gdańsku. W czasie wojny minister w rządach RP na Uchodźstwie, zmarł w 1951 w Londynie. Do zniewolonej przez Sowiety Polski nie chciał wracać. Gdybyśmy jednak mieli oceniać znaczenie wielkich ludzi, ze względu na ich wkład do światowego dorobku ludzkości, to na pierwszym miejscu należałoby postawić innego Strasburgera – Edwarda Adolfa, który był stryjem Leona. To zdumiewające, jak Polacy mało o nim wiedzą, jeśli weźmiemy pod uwagę jego dorobek naukowy i znaczenie w światowej nauce.
Urodzony w Warszawie 1 lutego 1944, zmarł w Bonn 18 maja 1912. Czuł się Polakiem, ale korzystał z możliwości badawczych, jakie dawało ówczesne państwo niemieckie poprzez swoje instytucje naukowe. Publikował po polsku i po niemiecku. Był na początku swej drogi naukowej profesorem Szkoły Głównej (warszawskiej), lecz wobec narastającej rusyfikacji tej uczelni – po upadku Powstania Styczniowego – wybrał zachodnie, zwłaszcza niemieckie ośrodki naukowe. Stąd zresztą łatwiej się było kontaktować ze światem naukowym. Studiował w Paryżu, był profesorem uniwersytetów w Jenie (jako 25-latek!) i w Bonn, gdzie kierował Instytutem Botaniki, a potem był rektorem tej uczelni. Członek Akademii Umiejętności, Towarzystwa Królewskiego (Royal Society) w Londynie, Accademie dei Lincei. Doktor h.c. uniwersytetów w Oxfordzie, Chicago, Nicei i innych. Otrzymał od Linnean Socieety of London prestiżowy Darwin-Wallace Medal (1908).
Wybitny botanik i cytolog, uznany na całym świecie. Uważany jest za współtwórcę współczesnej botaniki. Jego znany podręcznik Lehrbuch der Botanik für Hochschulen (1894) był prawdziwą „biblią” dla kilku pokoleń botaników na świecie. Tak ten podręcznik określiła Hildegarda Finke na jego 100-lecie. Tłumaczony był na wiele języków. Wydany był w Polsce jeszcze w roku 1967 [!] jako Botanika. Wydany w Niemczech, w roku 2002, po raz 35!
Znakomity cytolog (uważany za twórcę nowoczesnej cytologii), rozwinął badania mikroskopowe nad budową i rozmnażaniem się roślin. Miało to ogromne znaczenie dla fitoterapii, choć sam Strasburger nie był lekarzem ani ziołolecznikiem. Dał jednak fitoterapeutom ważne narzędzia badawcze, dlatego trzeba go umieścić w naszym poczcie. Stworzył podstawy anatomii porównawczej i rozwojowej roślin wyższych. Przeprowadził jako pierwszy badania embriologiczne nad roślinami nagonasiennymi i okrytonasiennymi. Wprowadził i zdefiniował ważne pojęcia cytoplazma i nukleoplazma. W książce O formowaniu i dzieleniu się komórek przedstawił główne założenia mitozy. Był też autorem cenionego Krótkiego przewodnika do zajęć praktycznych z botaniki mikroskopowej (1887). Był niezwykle pracowity i twórczy. Opublikował ponad 120 książek, raportów z badań i recenzji, w sumie ponad 6000 stron. Był na tyle nowoczesny i nowatorski, że niektóre z jego odkryć i ustaleń udało się potwierdzić nowszymi metodami naukowymi dopiero po kilkudziesięciu latach.
Edward Adolf Strasburger zasługuje na wdzięczną pamięć, zwłaszcza w Polsce. Mimo iż swe prace publikował głównie po niemiecku, nigdy nie pozostawiał wątpliwości, co do swej tożsamości. Uważał się za polskiego uczonego. Zaliczamy go do wielkiej, międzynarodowej rodziny wybitnych przyrodników, botaników i fitoterapeutów – badaczy niezgłębionego do dziś bogactwa i dobroczynnego dla człowieka świata roślin. (opr. SD).