Edward Adolf Strasburger
Z wielkiego rodu Strasburgerów – którzy mając niemieckie
korzenie spolonizowali się pod koniec
XVIII wieku i znani byli w XIX i XX wieku jako
żarliwi Polacy – najbardziej znaną historykowi postacią
był Henryk Leon Strasburger, który był członkiem
polskiej delegacji na rokowania pokojowe z Sowietami
w Rydze, a potem, w latach 1922-34, komisarzem RP
w Wolnym Mieście Gdańsku. W czasie wojny minister
w rządach RP na Uchodźstwie, zmarł w 1951 w Londynie.
Do zniewolonej przez Sowiety Polski nie chciał wracać.
Gdybyśmy jednak mieli oceniać znaczenie wielkich
ludzi, ze względu na ich wkład do światowego dorobku
ludzkości, to na pierwszym miejscu należałoby postawić
innego Strasburgera – Edwarda Adolfa, który
był stryjem Leona. To zdumiewające, jak Polacy mało
o nim wiedzą, jeśli weźmiemy pod uwagę jego dorobek
naukowy i znaczenie w światowej
nauce.
Urodzony w Warszawie 1 lutego
1944, zmarł w Bonn 18 maja 1912.
Czuł się Polakiem, ale korzystał
z możliwości badawczych, jakie
dawało ówczesne państwo
niemieckie poprzez swoje instytucje
naukowe. Publikował
po polsku i po niemiecku. Był
na początku swej drogi naukowej
profesorem Szkoły Głównej
(warszawskiej), lecz wobec narastającej
rusyfikacji tej uczelni
– po upadku Powstania Styczniowego
– wybrał zachodnie,
zwłaszcza niemieckie ośrodki
naukowe. Stąd zresztą łatwiej
się było kontaktować ze światem
naukowym. Studiował w Paryżu,
był profesorem uniwersytetów
w Jenie (jako 25-latek!) i w
Bonn, gdzie kierował Instytutem
Botaniki, a potem był rektorem
tej uczelni. Członek Akademii
Umiejętności, Towarzystwa Królewskiego (Royal Society)
w Londynie, Accademie dei Lincei. Doktor h.c.
uniwersytetów w Oxfordzie, Chicago, Nicei i innych.
Otrzymał od Linnean Socieety of London prestiżowy
Darwin-Wallace Medal (1908).
Wybitny botanik i cytolog, uznany na całym świecie.
Uważany jest za współtwórcę współczesnej botaniki.
Jego znany podręcznik Lehrbuch der Botanik für Hochschulen
(1894) był prawdziwą „biblią” dla kilku pokoleń
botaników na świecie. Tak ten podręcznik określiła
Hildegarda Finke na jego 100-lecie. Tłumaczony był
na wiele języków. Wydany był w Polsce jeszcze w roku 1967 [!] jako Botanika. Wydany w Niemczech, w roku
2002, po raz 35!
Znakomity cytolog (uważany za twórcę nowoczesnej
cytologii), rozwinął badania mikroskopowe nad budową
i rozmnażaniem się roślin. Miało to ogromne
znaczenie dla fitoterapii, choć sam Strasburger nie
był lekarzem ani ziołolecznikiem.
Dał jednak fitoterapeutom
ważne narzędzia badawcze,
dlatego trzeba go umieścić
w naszym poczcie. Stworzył
podstawy anatomii porównawczej
i rozwojowej roślin
wyższych. Przeprowadził jako
pierwszy badania embriologiczne
nad roślinami nagonasiennymi
i okrytonasiennymi.
Wprowadził i zdefiniował
ważne pojęcia cytoplazma
i nukleoplazma. W książce
O formowaniu i dzieleniu się
komórek przedstawił główne
założenia mitozy. Był też
autorem cenionego Krótkiego
przewodnika do zajęć praktycznych
z botaniki mikroskopowej
(1887). Był niezwykle pracowity
i twórczy. Opublikował ponad
120 książek, raportów z badań
i recenzji, w sumie ponad 6000
stron. Był na tyle nowoczesny
i nowatorski, że niektóre z jego odkryć i ustaleń udało
się potwierdzić nowszymi metodami naukowymi dopiero
po kilkudziesięciu latach.
Edward Adolf Strasburger zasługuje na wdzięczną pamięć,
zwłaszcza w Polsce. Mimo iż swe prace publikował
głównie po niemiecku, nigdy nie pozostawiał
wątpliwości, co do swej tożsamości. Uważał się za
polskiego uczonego. Zaliczamy go do wielkiej, międzynarodowej
rodziny wybitnych przyrodników, botaników
i fitoterapeutów – badaczy niezgłębionego do
dziś bogactwa i dobroczynnego dla człowieka świata
roślin. (opr. SD).
|