1. Sala anatomii ludzi i zwierząt na uniwersytecie w Leiden. Napisy na flagach trzymanych przez szkielety przypominają o śmierci, która jest „ultima linea rerum”. Miedzioryt z 1610 r.

Zdobycie przez Turków Konstantynopola w roku 1453 oznaczało upadek Wschodniego Państwa Rzymskiego, czyli Bizantyjskiego, zmierzch średniowiecza oraz zapowiedź czasów nowożytnych, rozpoczynających się eksplozją twórczych poczynań w wielu dziedzinach, również w naukach medycznych. Do zachodniej Europy - ale przede wszystkim do Italii - zaczęły napływać ze wschodu rzesze uchodźców, wśród nich znakomici uczeni, którzy niebawem spopularyzują dzieła starożytnych mistrzów - Arystotelesa, Hipokratesa, Dioskuridesa, Galena - oraz arabskich twórców, z najwybitniejszym "Canon medicinae", opracowanym przez Avicennę (Abu Ali Ibn Sina 980-1037). Prace te tłumaczono na język łaciński i udostępniano uczonym europejskim

w uniwersytetach
Pierwszy uniwersytet powstał w Bolonii w 1119 r., następne w Montpellier, Paryżu Cambridge, Padwie, Pradze (1394), Krakowie (1364). Uczelnie te miały po kilka wydziałów, w tym nauki medyczne. Wynalezienie przez Gutenberga druku i ukazanie się w r. 1455 Biblii, jako pierwszej drukowanej książki, spowodowało szybki rozwój tej nowej techniki i wydanie wielu dzieł w znacznych nakładach, także dzieł medycznych i zielarskich, teraz już łatwiej dostępnych. W Polsce pierwsze drukarnie powstały w Krakowie.

W 1534 r. ukazało się dzieło Stefana Falimirza "O ziołach i mocy ich", następnie w 1568 r. dzieło Marcina Siennika "Herbarz, to jest ziół tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie", w 1595 r. ks. Marcina z Urzędowa "Herbarz polski, to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych", a w 1613 r. oryginalne dzieło Syreniusza "Zielnik", liczące 1550 stron i 710 drzeworytów opisywanych roślin leczniczych. Dzieła te w znaczący sposób podniosły poziom nauczania w uczelniach medycznych w Polsce i rozpowszechniły racjonalne stosowanie wielu roślin leczniczych.

2. Strona tytułowa „Zielnika” polskiego przyrodnika i lekarza Szymona Syreńskiego (Syreniusza) z 1613 r.

Również zakony
zostały wyposażone w XVI i w XVII wieku w drukarnie - na przykład jezuici w Lublinie, Poznaniu i Przemyślu, pijarzy w Wilnie i w Warszawie, bazylianie w Supraślu i w Poczajowie, franciszkanie we Lwowie, trynitarze w Lublinie, paulini w Częstochowie. Były też drukarnie diecezjalne, które wydawały liczne pisma i modlitewniki oraz poradniki zdrowia, przeznaczone "z miłości chrześcijańskiej na poratowanie ubogich i podłej kondycji ludzi". Jedną z pierwszych była książeczka księdza J. P. Biretowskiego "Wiadomości ciekawe o skutkach i mocy ziół i zbóż", zakonnika i doktora L. Perzyny "Lekarz dla włościan" oraz E. Beynona "Świeżo przyczyniony, miłosierny Samarytanin".

3. „Zielnik” Syreniusza

Na Zachodzie
rozwój drukarstwa postępował szybko i umożliwił licznym wybitnym lekarzom rozpowszechnianie ich osiągnięć, dorobku wielu lat ciężkiej pracy. Dzieła te, niekiedy dużej objętości, stały się bardziej dostępne na wyższych uczelniach dla profesorów i studentów, podnosiły poziom wiedzy oraz inspirowały do dalszych poczynań, wymiany doświadczeń i dyskusji naukowych. Spośród dzieł tego czasu wymieńmy:
"Institutiones medicae" (1708) Hermana Boerhaave (1668-1738), niderlandzkiego lekarza, botanika i chemika o wybitnych zdolnościach i wielkiej wiedzy.
"Neu Kreuterbuch" (Strasburg 1539) Hieronima Bocka (1498-1554), niemieckiego lekarza i botanika.
"Contrafayt Kreuterbuch" o roślinach leczniczych Otto Brunfelsa (1488-1534), zwanego "ojcem botaniki".
"Abregé de l'Histoire des Plantes Usuelles" Pierre Chomela (1671-1742), lekarza królewskiego i botanika.
"New Kreuter-Buch" (1543) Leonarda Fuchsa (1501-1566), lekarza i botanika niemieckiego. Dzieło zawierało opisy i rysunki roślin i ich zastosowania lecznicze.
"Organon der rationellen Heilkunde" (1810) Samuela Hahnemanna (1755-1843), lekarza i chemika niemieckiego, twórcy nowego kierunku w leczeniu - homeopatii.
"Compendium de Plantis" (1571) Pierre A. Matthiolusa (1501-1577), nadwornego lekarza cesarzy Ferdynanda I i Maksymiliana II. Znakomite dzieło, będące komentarzem i uzupełnieniem dzieła Dioskuridesa.
"De Preparationibus" i "Archidoxae libri X" (1526-27) wybitnego lekarza szwajcarskiego Paracelsusa (1493-1541).
"Neuw Kreuterbuch" (1588) z pięknymi drzeworytami roślin Tabernaemontanusa (?-1590).

Wielkie odkrycia geograficzne

4. Wyobrażenie Chrystusa jako lekarza doskonałego na miedziorycie H. Goltziusa z 1587 r.

Koniec wieku XV to początek trwającego ponad 300 lat okresu wielkich odkryć geograficznych. Początkiem było dotarcie Kolumba do wysp Haiti i Kuby (1492), później do stałego lądu Ameryki Północnej i Południowej. Przybysze zetknęli się nie tylko z bogactwami państw Majów, Azteków i Inków, lecz także z obfitą i różnorodną fauną i florą. Kolejne ekspedycje rozpoznawały na miejscu i przewoziły do Europy: