FORUM NAUKOWE W GDAŃSKU
Fitoterapia
- osiągnięcia i poszukiwania
|
|
15 listopada Centrum Fitoterapii zorganizowało
forum naukowe Fitoterapia - osiągnięcia i poszukiwania.
Było to pierwsze z cyklu zaplanowanych
spotkań, które służyć mają integracji
środowiska lekarskiego, farmaceutycznego,
przedstawicieli instytucji naukowych i państwowych
oraz producentów i dystrybutorów -
wokół aktualnych zagadnień ziołolecznictwa
w Polsce i na świecie.
Program forum obejmował kierunki rozwoju
nowoczesnej fitoterapii, możliwości zdobywania
informacji oraz kształcenia, a także formalnoprawne
aspekty wytwarzania i dystrybucji
leku roślinnego.
Obradom przewodniczyła prof. Halina Strzelecka.
We wstępie do obrad i dyskusji profesor
Strzelecka podkreśliła konieczność zmniejszania
dystansu między lekiem syntetycznym a
roślinnym, m.in. poprzez rozwój krajowego
przemysłu zielarskiego oraz podnoszenie kwalifikacji
lekarzy i farmaceutów
w zakresie fitoterapii.
W wystąpieniu Leczenie i
poradnictwo fitoterapeutyczne
prof. dr med. Wojciech
Kasprzak* przedstawił krótki
zarys historyczny wykorzystania
leku pochodzenia
roślinnego w terapii począwszy od medycyny ludowej
oraz praktyk stosowanych przez zielarzy,
w klasztorach i uzdrowiskach. Następnie omówił
znaczenie leku roślinnego we współczesnej
medycynie. W sposób szczególny podkreślił
możliwości wynikające z zastosowania leków
ziołowych jako uzupełnienia chemioterapii w takich
dziedzinach, jak gastroenterologia (PPI +
siemię lniane, mesalazyna + tanina), pulmonologia
(antybiotyki + czosnek), ginekologia
(hormony + fitohormony), urologia (finasteryd
+ kora śliwy, pestki dyni), a także w neurologii,
psychiatrii, kardiologii i terapii paliatywnej.
Profesor Kasprzak zwrócił uwagę na to, iż miejsce,
jakie zajmuje fitoterapia we współczesnej
medycynie zależy w dużej mierze od działań,
podejścia i współpracy środowiska lekarskiego,
naukowego i farmaceutycznego. W tym kontekście
przedstawił obecne i postulowane sposoby
kształcenia lekarzy, farmaceutów i dystrybutorów
zarówno w zakresie kształcenia dyplomowego,
podyplomowego, jak i zainteresowania
działalnością naukową, ze szczególnym
podkreśleniem roli badań naukowych - w
tym badań klinicznych - i specjalistycznych kongresów.
Równolegle do tychże działań edukacyjnych
dla leku roślinnego wypracować należy
optymalne metody promocji, m.in. poprzez organizację
kongresów naukowych, sejmików i
targów zielarskich, rozpowszechnianie wydawnictw
medycznych oraz rzetelne propagowanie
fitoterapii w czasopismach powszechnych
i promocję leku roślinnego w różnych grupach
środowiska lekarskiego. Profesor Kasprzak
omówił optymalne formy poradnictwa w fitoterapii,
przedstawiając specyfikę porady lekarskiej,
zielarskiej, aptecznej, prasowej, a nawet
sąsiedzko-przyjacielskiej. Przypomniał również
stosowane drogi dystrybucji leku roślinnego -
poprzez apteki, sklepy zielarskie, zielarzy - zakonników,
a także tak ryzykowną formę, jaką
jest akwizycja czy sprzedaż preparatów ziołowych
poprzez Internet. Te wątki wypowiedzi
wywołały gorącą dyskusję. Akcentowano w niej
zagrożenia wynikające z wprowadzania na rynek
"cudownych" leków niewiadomego pochodzenia,
z rozpowszechniania nierzetelnych informacji
na temat surowców i leków roślinnych,
a także z niedostatków kształcenia akademickiego
w zakresie fitoterapii. W tym kontekście
pozytywnie została przyjęta informacja prof.
Ireny Matławskiej z poznańskiej Akademii Medycznej
o zorganizowaniu przez nią dla grupy
studentów wydziału lekarskiego zajęć fakultatywnych z zakresu leku roślinnego.
W referacie Wytwarzanie i dystrybucja leków
ziołowych mgr farm. Janina Mańko** przedstawiła
wybrane aspekty nowego prawa farmaceutycznego.
Omawiając główne zmiany wprowadzone
w nowej ustawie, podkreśliła m.in.
znaczenie bardzo precyzyjnie sformułowanej
definicji leku roślinnego, która powinna pozwolić
na utrzymanie pozycji leku roślinnego na
rynku. Ważnym elementem nowego prawa farmaceutycznego
jest też stworzenie korzystnych
warunków dla działań inspektorów do spraw
wytwarzania, co daje gwarancję dobrej jakości
produktu leczniczego. W wystąpieniu został
również poruszony temat kontrowersyjnego zapisu
o przekazaniu koncesji aptecznych poza
zawód, wbrew standardom obowiązującym w
większości państw UE, ze skutkiem negatywnym
dla zawodu farmaceuty oraz krajowego
przemysłu farmaceutycznego. Mgr Mańko
przedstawiła uwagi dotyczące różnych form
dystrybucji leku roślinnego, w tym także poprzez
apteki-laboratoria prowadzone przez
Ojców Bonifratrów specjalizujących się w medycynie,
farmacji i ziołolecznictwie. Mówiąc o
kanałach dystrybucji leków roślinnych zwróciła
również uwagę na niebezpieczne formy
rozpowszechniania specyfików ziołowych.
Kontrowersje wokół nowego prawa, a szczególnie
kwestie własności aptek oraz luk prawnych
- uniemożliwiających podejmowanie konkretnych
działań wobec nielegalnych dystrybutorów
specyfików niewiadomego pochodzenia czy
wobec producentów popełniających poważne
nadużycia w zakresie informowania o produktach
roślinnych - wywołały ponownie żywą dyskusję.
Wystąpienie prof. dr hab. farm. Janiny Renaty
Ochockiej*** Informacja naukowa było w
pewnej mierze odpowiedzią na pytanie, jak zapobiec
niedostatkom w kształceniu fitoterapeutycznym.
Informacja naukowa jako zorganizowana
działalność związana z gromadzeniem,
przetwarzaniem i udostępnianiem wiadomości
zajmuje ważne miejsce w upowszechnianiu informacji
o fitoterapii i leku roślinnym. Profesor
Ochocka omówiła źródła informacji naukowej
dotyczącej fitoterapii i leku roślinnego w Polsce.
Zadania takiej informacji to m.in. prezentacja
nowych kierunków badań, monografii, nowości
wydawniczych. Podkreśliła
również znaczenie Internetu, w
tym serwisów tworzonych przez
producentów leków roślinnych
oraz zawierających informacje
przeznaczone dla pacjenta. Bardzo
pożądane w informacji naukowej
byłyby także wysoce profesjonalne
bazy danych zawierające
informacje kierowane do
lekarzy, farmaceutów oraz studentów medycyny
i farmacji.
W dyskusji po wystąpieniu profesor Ochockiej
podkreślano temat aktualizacji monografii surowców
roślinnych. Wiedza naukowa na temat
roślin leczniczych ulega w krótkim czasie znacznemu
wzbogaceniu, co prowadzi do szybkiej
dezaktualizacji informacji.
Na zakończenie forum mgr farm. Maria Skakujowa
- główny specjalista ds. informacji naukowej
w Centrum Fitoterapii - przedstawiła doświadczenia
i wnioski z dotychczasowej działalności
Centrum Fitoterapii ze szczególnym
uwzględnieniem wniosków wynikających z bezpośrednich
kontaktów z pacjentami.
Odwiedziny w Centrum Fitoterapii: W ciągu
czterech miesięcy od lipca do października 2002
Centrum Fitoterapii odwiedziło 1013 osób w
tym 70% odwiedzających stanowiły kobiety.
Wyniki te potwierdzają wnioski z wcześniejszych
ankiet, iż to właśnie kobiety w większym
stopniu troszczą się o zdrowie - zarówno swoje,
jak i swoich bliskich. W okresie letnim zauważalny
był wzrost zainteresowania Centrum
Fitoterapii - dużą liczbę odwiedzających
stanowili turyści przybywający
z różnych stron Polski,
a także z zagranicy (Belgia, Niemcy,
Kanada, Rosja). Wśród osób
odwiedzających CF znajdują się
zarówno osoby bardzo młode, w
wieku poniżej 20 lat, jak i osoby
w podeszłym wieku. Najliczniejszą
grupę (25,5%) stanowiły
osoby w grupie wiekowej 40-49 lat - zarówno
wśród mężczyzn, jak i kobiet. Znaczący jest
również udział pięćdziesięcio- i trzydziestolatków
(odpowiednio 22,3% i 20,1%).
Stali pacjenci: Wyniki przeprowadzonych
ankiet wskazują, iż znacząca grupa osób (24,2%)
odwiedza CF systematycznie. Osoby te korzystają
z porad fitoterapeuty, dokonują zakupów
oraz dowiadują się o nowych preparatach ziołowych
Labofarmu.
Źródła informacji o Centrum Fitoterapii: Najczęściej
pacjenci dowiadują się o Centrum Fitoterapii
od rodziny i znajomych, następnie z informacji
prasowych, ulotek oraz TV.
Dolegliwości i schorzenia pacjentów Centrum
Fitoterapii: Najwięcej dolegliwości zgłaszanych
przez pacjentów CF związanych jest ze schorzeniami
układu pokarmowego - w tym główne
problemy dotyczą zaparć, otyłości i niestrawności.
Na drugim miejscu pacjenci zgłaszają
choroby układu nerwowego. Stany napięcia,
nerwice oraz stres są przyczyną największej
liczby dolegliwości. Dotykają one zarówno
mężczyzn jak i kobiet we wszystkich grupach
wiekowych. Wielu pacjentów skarży się na
zaburzenia snu i bezsenność. Wśród pacjentów
CF stosunkowo liczną grupę stanowią osoby z
nadciśnieniem, z chorobami układu moczowego,
w tym głównie gruczołu krokowego, a
także osoby z chorobami skóry. Znacząca grupa
pacjentów była zainteresowana środkami ziołowymi
przeznaczonymi do stosowania w przeziębieniach
i kaszlu.
Zapotrzebowanie na nowe preparaty zgłaszane
przez pacjentów CF: Informacje od osób odwiedzających
CF wykorzystywane są również do
ustalania kierunków prac badawczo-rozwojowych.
Zgłaszane przez pacjentów CF zapotrzebowanie
na nowe preparaty znajduje odbicie
w pracach nad nowymi preparatami oraz w
działaniach rejestracyjnych. Obecnie zarejestrowane
są trzy rodzaje ziół do zaparzania, na
które zgłaszane było zapotrzebowanie (babka
płesznik, ziele krwawnika, kwiatostan głogu).
Pozostałe preparaty są w fazie rejestracji (Hiposem
- tabletki z owocu kasztanowca, Akatus -
tabletki z owocu Agni casti oraz zioła do zaparzania:
liść mącznicy, kwiat lipy, owoc róży).
Omówione wystąpienia będą prezentowane w
kolejnych numerach PANACEI.(MD)
*absolwent Wydziału Lekarskiego poznańskiej
Akademii Medycznej. Od
1971 r pracuje w oddziałach/klinikach chorób
wewnętrznych, specjalizując
się głównie, poza interną,
w gastroenterologii,
pulmonologii i fizjoterapii.
Od 1981 ordynator
oddziału i kliniki chorób
wewnętrznych Instytutu
Medycyny Uzdrowiskowej, a od 1992 r Wielkopolskiego
Centrum
Chorób Płuc i Gruźlicy w
Poznaniu.
** absolwentka Wydziału
Farmacji w Gdańskiej
Akademii Medycznej w
1971r. W latach 1991-
1996 Dyrektor Departamentu
Farmacji w Ministerstwie
Zdrowia. Od
1997 do 1999 r. wiceminister
zdrowia i Krajowy
Inspektor Farmaceutyczny.
*** absolwentka Wydziału
Farmaceutycznego w Poznaniu,
kierownik Katedry i
Zakładu Biologii i Botaniki
Farmaceutycznej, prodziekan
Wydz. Farmaceutycznego
Akademii Medycznej
w Gdańsku, członek Polskiego
Towarzystwa Farmaceutycznego,
Polskiego
Towarzystwa Botanicznego,
The Phytochemical
Society of Europa, zarządu
Sekcji Fitoterapii Polskiego
Towarzystwa Lekarskiego
oraz International Union
of Forest Research Organizations,
unit "Parasitic
flowering plants in forests".
|