Panacea Nr 4 (5), październik 2003 strona: 29
Do odbiorców w całym kraju trafia obecnie
Farmakopea Polska VI. Jest więc okazja,
by czytelnikom PANACEI, którzy nie zajmują się
zawodowo medycyną, farmacją czy fitoterapią,
wyjaśnić znaczenie tej publikacji.
Trudno sobie wyobrazić we współczesnym świecie
brak regulacji prawnych i norm w produkcji leków
oraz w odniesieniu do surowców, z których te leki
powstają. Dostrzegano zresztą ten problem od początków
istnienia medycyny. Herbarze (zielniki),
które mają już ponad 500-letnią tradycję, były również
próbą opisu, usystematyzowania i objaśnienia
"ogrodów zdrowia".
Współcześnie mamy do czynienia z ogromnym
rynkiem leków - zarówno chemicznych, jak i roślinnych.
W interesie ludzkiego zdrowia i życia
leży ich systematyzacja i opis, a w razie potrzeby
dyskwalifikacja tych środków, których właściwości
tera peutyczne są bardzo wątpliwe, a niekiedy
mogą one wręcz szkodzić zdrowiu (vide "modne"
dziś "chińskie herbatki" niewiadomego pochodzenia
i w niewiadomy sposób przyrządzane).
Farmakopea (gr. phármakon = lekarstwo, pharmakopoiía)
to oficjalnie, urzędowo zatwierdzony spis
leków i surowców leczniczych, ze znormalizowanym
opisem ich właściwości, sposobów przechowywania,
dawkowania, metod ich identyfikacji,
wykrywania zanieczyszczeń i podróbek. Umieszczenie
leku w takim spisie jest rodzajem świadectwa,
także warunkiem legalnego obrotu. Farmakopea
może dotyczyć tylko jednego kraju (f. narodowa)
lub większego obszaru, na podstawie międzynarodowych
uzgodnień.
Pierwsza polska farmakopea narodowa została wydana
po raz pierwszy w 1817 r., jako Pharmakopea
Regni Poloniae. Ze względu na warunki polityczne,
następna farmakopea polska ukazała się dopiero
w roku 1937 (FP II). Po zakończeniu wojny dodrukowano
tylko jej przewojenne wydanie (1946). FP
III ukazała się w roku 1954 (uzupełnienia do niej
w latach 1956, 1959 i 1962). Dwutomowa FP IV
ukazała się w roku 1965 (t. 1) i 1970 (t. 2), uzupełnienie
w 1973 r. Obowiązująca do niedawna FP V
wydawana była przez całą dekadę lat 90. (t. 1 w
1990 r., t. 5 w 1999).
Podstawą prawną obecnego wydania jest art. 25
ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne
(Dz. U. Nr 126, poz. 1381, z późniejszymi
zmianami). Zgodnie z ustawą Farmakopea Polska
określa podstawowe wymagania jakościowe oraz
metody badania produktów leczniczych i ich opakowań
oraz surowców farmaceutycznych, a także
(na podstawie art. 2 pkt 10 ustawy) zawiera przepisy
do przygotowania leków aptecznych. Obecna
farmakopea zawiera aż 1053 monografie szczegółowe
(111 wiecej niż poprzednia). Wśród nich odnajdujemy
73 monografie surowców roślinnych
(pozycje od 827 do 908). Najwięcej monografii dotyczy
oczywiście monografii substancji chemicznych
i ich preparatów, na których się opiera współczesna
terapia. Inne monografie dotyczą substancji
pomocniczych (92), preparatów galenowych (80),
antybiotyków (67) i wyrobów medycznych (14).
Komisją Farmakopei Polskiej kieruje jej przewodniczący
- prof. dr hab. Witold Wieniawski. W komisji
pracuje 19 wybitnych postaci polskiego środowiska
medycznego, m.in. znana czytelnikom PANACEI
prof. dr hab. Halina Strzelecka. Farmakopea
jest dziełem zbiorowym, wymagającym ogromnej
pracy, której wyniki są wielokrotnie weryfikowane,
m.in. poprzez koreferaty projektów monografii.
Komisję wspierają podkomisje i zespoły, podejmujące
problemy szczegółowe, m.in. Podkomisja
Chemiczna, Podkomisja Postaci Leku, Zespół Farmakoterapeutyczny,
Zespół Metod Biologicznych
i inne. Dodajmy do tego kilkudziesięciu specjalistów
współpracujących z komisją.
Warto, by do Farmakopei Polskiej zaglądali od czasu
do czasu także niefachowcy, by się przekonać,
jak wielką i pożyteczną pracę wykonują ludzie,
których zadaniem jest czuwanie nad jakością i
skutecznością środków medycznych, przywracających
nam zdrowie.
Farmakopea Polska VI (FP VI 2002 - druk ukończono
w roku 2003). Wyd. Urząd Rejestracji Produktów
Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów
Biobójczych oraz Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne,
Warszawa 2002. Nakład 9 tys. egz.
Stanisław Dłużewski
Farmakopea Kościuszkowska
- pierwsza tego
rodzaju publikacja w Polsce,
wydana w roku 1794
jako Polska Farmakopea
Wojskowa i Szpitalna. Spisana
po łacinie, dedykowana
Tadeuszowi Kościuszce.
Farmakopee narodowe
- najbardziej znane z nich
to British Pharmakopeia
(BP), Pharmacopeea of
the US (USP) oraz Deutsches
Arzneibuch (Niemiecka
Księga Leków,
DAB).
Farmakopea Europejska
- Pharmakopea Europea
(Ph. Eur.) - spis obowiazujący
w Unii Europejskiej,
oparty na konwencji
o Farmakopei Europejskiej.
Nabiera szczególnego
znaczenia w okresie
rozszerzania Unii. Obecna
Farmakopea Polska VI w
znacznym stopniu opiera
się już na normach ustalonych
dla Ph. Eur.
Pharmacopea Internationalis
- międzynarodowa
f., wydawana przez Światową
Organizację Zdrowia
(WHO), przede wszystkim
dla potrzeb tych krajów,
które nie wydają swojej f.
narodowej.
monografia szczegółowa
- zawarty w farmakopei
szczegółowy opis, odnoszący
się do jednego
środka leczniczego: jego
definicja, opis, wymagania
jakościowe.
|